महिनावारीमा अत्यधिक रक्तस्राव: कारण, लक्षण, उपचार र रोकथाम

      Watch more video : Click here

महिनावारी (Periods) महिला जीवनको एक नियमित जैविक प्रक्रिया हो। तर कहिलेकाहीं यो असामान्य रूपमा धेरै रक्तस्राव (Heavy Menstrual Bleeding)को रूप लिन्छ, जसलाई मेडिकल भाषामा Menorrhagia भनिन्छ। यस्तो अवस्था सामान्य होइन र गम्भीर स्वास्थ्य समस्याको संकेत हुन सक्छ।

यस लेखमा हामी महिनावारीको अत्यधिक रक्तस्रावका लक्षण, सम्भावित कारण, उपचार विधि, घरेलु उपाय र रोकथामबारे विस्तृत जानकारी प्रस्तुत गर्दैछौं।

---

अत्यधिक महिनावारी भनेको के हो?

सामान्य महिनावारीमा:

• ३–७ दिनसम्म स्राव हुन्छ
• मध्यम वा हल्का रगत आउँछ
• दैनिक ३–५ प्याड प्रयाप्त हुन्छ

तर अत्यधिक महिनावारी (Menorrhagia) मा यस्ता लक्षण देखिन सक्छन्:

• ७ दिनभन्दा लामो स्राव
• १–२ घण्टामै प्याड/ट्याम्पोन चिसिने
• राति पनि प्याड बदल्नुपर्ने
• रगतमा ठूलो थोप्ला (clots)
• थकान, चक्कर, श्वास फेर्न गाह्रो

---

अत्यधिक महिनावारीका कारणहरू

1. हार्मोन असन्तुलन

एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्टेरोन सन्तुलनमा गडबडी हुँदा बच्चादानीको भित्तो अत्यधिक बाक्लो भई धेरै रक्तस्राव हुन सक्छ।

2. फाइब्रॉइड्स (Fibroids)

बच्चादानीमा हुने साना–ठूला मासुका गाँठाहरूले रक्तस्राव बढाउँछन्।

3. पोलिप्स (Polyps)

बच्चादानीको भित्तामा साना मासुका थुप्रोहरूले अनियमित वा धेरै रक्त आउन सक्छ।

4. एडेनोमायोसिस

बच्चादानीको भित्ताको कोषहरू गहिरो तहमा पस्दा अत्यधिक रक्तस्राव र पीडा उत्पन्न हुन्छ।

5. रक्त जम्ने समस्या

Von Willebrand रोगजस्ता अवस्था हुँदा रगत जम्न नसकी अधिक स्राव हुन सक्छ।

6. IUCD (Copper-T)

गर्भनिरोधक उपकरणले प्रारम्भमा अत्यधिक रक्तस्राव गराउन सक्छ।

7. थाइराइडको असन्तुलन

थाइराइड हर्मोनको गडबडीले पनि महिनावारी चक्र र स्रावमा असर गर्छ।

---

सम्भावित जोखिमहरू

• एनेमिया (रक्तअल्पता)
• थकान र शारीरिक कमजोरी
• मानसिक तनाव र चिडचिडाहट
• प्रजनन क्षमता घट्ने सम्भावना
• दैनिक जीवनमा असर

---

उपचारका उपायहरू

१. औषधीय उपचार

• NSAIDs (जस्तै Ibuprofen): पीडा र रक्तस्राव कम गर्न
• Hormonal Therapy: Pills, patches वा Hormonal IUD
• Tranexamic Acid: रगत रोक्न प्रयोग हुने
• Iron Supplements: एनेमियाबाट जोगिन

२. शल्यक्रिया (Surgery)

• D&C: बच्चादानी सफा गर्ने प्रक्रिया
• Endometrial Ablation: भित्तो जलाएर हटाउने
• Myomectomy: फाइब्रॉइड हटाउने
• Hysterectomy: बच्चादानी पूरै हटाउने (अन्तिम विकल्प)

३. घरेलु उपायहरू

• तुलसी वा अदुवाको चिया
• पालुङ्गो, सिमी, मासुजस्ता आयरनयुक्त खाना
• तातो पानीको बोतल राख्ने
• योग, ध्यान र तनाव व्यवस्थापन

---

रोकथामका उपायहरू

• नियमित स्वास्थ्य परीक्षण
• सन्तुलित आहार र पानी पर्याप्त पिउनु
• तौल नियन्त्रण
• तनाव कम गर्नु
• नियमित व्यायाम

---

कहिले डाक्टर भेट्ने?

• महिनावारी ७ दिनभन्दा बढी हुने
• बारम्बार प्याड बदल्नुपर्ने
• रगतमा ठूलो थोप्ला देखिने
• अत्यधिक थकान, चक्कर वा स्वासप्रश्वासमा गडबडी
• महिनावारी चक्रमा अचानक परिवर्तन

अत्यधिक महिनावारीका संकेत:

• बारम्बार प्याड लीक हुनु
• ७ दिनभन्दा बढी स्राव
• ठूला रगतका थोप्लाहरू
• कमजोरी, थकान
• रातको समयमा पनि प्याड बदल्नुपर्ने

उपचार विकल्पहरू:

• हर्मोनल उपचार
• औषधीय विकल्प
• शल्यक्रिया
• घरेलु उपाय

उपयोगी घरेलु उपाय:

• तुलसी/अदुवा चिया
• आयरनयुक्त खाना
• तातो पानीको सेक
• योग र विश्राम

---

उपयोगी स्रोतहरू:

• 🔗 WebMD - Menstrual Disorders
• 🔗 Mayo Clinic - Heavy Menstrual Bleeding
• 🔗 Healthline - Menorrhagia
• 🔗 NHS - Heavy Periods

---

FAQs (प्रायः सोधिने प्रश्नहरू)

१. अत्यधिक महिनावारी सामान्य हो?

होइन। यो समस्या हो र चिकित्सकको परामर्श आवश्यक हुन्छ।

२. यसले गर्भधारणमा असर गर्छ?

कहिलेकाहीँ हो। कारण र अवस्था अनुसार फरक पर्छ।

३. घरेलु उपायले कति काम गर्छ?

सहयोगी हुन्छ तर दीर्घकालीन समाधानका लागि मेडिकल उपचार जरुरी हुन्छ।

४. कुन परीक्षणहरू आवश्यक हुन्छन्?

• रक्त परीक्षण (CBC, Thyroid)
• Ultrasound
• Pap smear
• Endometrial biopsy

५. रोकथाम कसरी गर्ने?

• हार्मोन सन्तुलन कायम राख्ने
• नियमित व्यायाम र तनाव कम गर्ने
• वजन सन्तुलन
• चिकित्सकीय जाँच

---

निष्कर्ष

महिनावारीको समयमा अत्यधिक रक्तस्राव सामान्य होइन। यो गम्भीर स्वास्थ्य समस्याको संकेत हुन सक्छ, जसको समयमै उपचार आवश्यक हुन्छ। आफ्नो शरीरको संकेत चिन्नुहोस्, लक्षण देखिएमा ढिलो नगरी चिकित्सकको सल्लाह लिनुहोस्।

➡️ थप जानकारीको लागि यहाँ क्लिक गर्नुहोस्

---