प्रहरी जवानको बर्दीमै धम्की: "बोल्दा कारबाही हुन्छ भने गर, म डराउँदिन" — छानबिन सुरु

नेपालमा प्रहरी प्रशासन जनताको सुरक्षाका लागि खटिएको संस्था हो। तर, जब यही संस्थाका सदस्यहरूबाट नै आचरणविपरीत व्यवहार देखिन्छ, तब प्रश्न उठ्छ—के प्रहरी स्वयं कानुनभन्दा माथि छन्? हालै सार्वजनिक भएको एक भिडियोमा एक प्रहरी जवानले बर्दीमै रहँदै सर्वसाधारणलाई धम्की दिने दृश्य देखिएको छ। उनले खुलेआम भने, "बोल्दा कारबाही हुन्छ भने गर, म डराउँदिन।" यो अभिव्यक्तिले प्रहरी संगठनभित्रको अनुशासन र जवाफदेहिता माथि गम्भीर प्रश्न खडा गरेको छ।

घटनाको पृष्ठभूमि

उक्त घटना काठमाडौं उपत्यकाको एक सार्वजनिक स्थानमा भएको बताइएको छ। भिडिओमा देखिन्छ कि एक सर्वसाधारणले प्रहरी जवानसँग कुनै विषयमा प्रश्न उठाउँछन्, जसको जवाफमा प्रहरी जवान उत्तेजित हुँदै धम्कीपूर्ण अभिव्यक्ति दिन्छन्। बर्दीमै रहँदै उनले कानुनको डर नमान्ने संकेत दिएका छन्।

भिडियो सार्वजनिक भएपछि

सामाजिक सञ्जालको प्रतिक्रिया

• भिडिओ सार्वजनिक भएपछि Facebook, Twitter, र TikTok मा ती प्रहरी जवानको आलोचना चुलिएको छ।
• धेरैले प्रहरी संगठनभित्रको अनुशासनहीनता र अधिकारको दुरुपयोगप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन्।
• केहीले भने प्रहरीको मनोबल गिराउने कार्य नगर्न आग्रह पनि गरेका छन्।

प्रहरी मुख्यालयको प्रतिक्रिया

नेपाल प्रहरी मुख्यालयले तत्कालै छानबिन समिति गठन गरेको जनाएको छ। प्रारम्भिक अनुसन्धानका आधारमा सम्बन्धित प्रहरी जवानलाई निलम्बन गरिएको छ र अनुशासनात्मक कारबाही प्रक्रिया अघि बढाइएको छ।

प्रहरीको आचरण र कानुनी दायित्व

प्रहरी आचरण संहिता

नेपाल प्रहरीको आचरण संहिताअनुसार:

• प्रहरीले बर्दीमा रहँदा सार्वजनिक स्थानमा मर्यादित व्यवहार गर्नुपर्ने हुन्छ।
• धम्कीपूर्ण, दमनकारी वा अपमानजनक भाषा प्रयोग गर्न नपाइने स्पष्ट व्यवस्था छ।

कानुनी प्रावधान

नेपालको संविधान र प्रहरी ऐन २०७१ अनुसार:

• प्रहरीलाई कानुनको पालना गराउने जिम्मेवारी छ, उल्लंघन गर्ने होइन।
• प्रहरी सदस्यले सार्वजनिक पदको दुरुपयोग गरेमा अनुशासनात्मक मात्र होइन, आपराधिक कारबाही पनि हुन सक्छ।

---

घटनाको गहिरो विश्लेषण

प्रहरीको मनोविज्ञान

• लामो समयसम्म ड्युटी, मानसिक तनाव, र असुरक्षा भावनाले प्रहरीमा आक्रोश उत्पन्न हुन सक्छ।
• तर, यसले उनीहरूलाई कानुनभन्दा माथि बनाउँदैन।

जनताको दृष्टिकोण

• प्रहरी जनताको सेवक हुन् भन्ने भावना कमजोर हुँदै गएको देखिन्छ।
• यस्तो घटनाले प्रहरीप्रति विश्वास घटाउने खतरा हुन्छ।

---

प्रहरी संगठनभित्र सुधारका आवश्यकता

सुधारका मुख्य बुँदाहरू:

• अनिवार्य मनोवैज्ञानिक परामर्श: तनाव व्यवस्थापनका लागि।
• आचरण तालिम: नियमित रूपमा मर्यादित व्यवहार सिकाउने कार्यक्रम।
• जनता–प्रहरी संवाद: पारदर्शिता बढाउने पहल।
• शिकायत व्यवस्थापन प्रणाली: सजिलै उजुरी गर्न सकिने व्यवस्था।

---

यस्ता घटनाहरू किन दोहोरिन्छन्?

सम्भावित कारणहरू:

• प्रहरी संगठनभित्रको राजनीतिक हस्तक्षेप।
• प्रशिक्षणको अभाव र व्यवहारिक ज्ञानको कमी।
• अनुशासनहीनता प्रति कमजोर निगरानी।
• जनताको मौनता र डर।

---

समाधानका उपायहरू

सरकार र प्रहरी संगठनले गर्नुपर्ने कार्यहरू:

• स्वतन्त्र छानबिन समिति गठन।
• दण्डहीनताको अन्त्य।
• प्रहरी सुधार आयोगको सिफारिस कार्यान्वयन।
• जनताको सहभागिता सुनिश्चित गर्ने।

---

अन्तर्राष्ट्रिय सन्दर्भ

अन्य देशहरूमा प्रहरी जवाफदेहिता

• अमेरिका: Bodycam अनिवार्य गरिएको छ।
• युके: प्रहरीको आचरण अनुगमन गर्न स्वतन्त्र आयोग कार्यरत छ।
• भारत: Police Reforms सम्बन्धी सुप्रीम कोर्टको निर्देशन कार्यान्वयनमा छ।

नेपालले पनि यस्ता अभ्यासहरूबाट सिक्न सक्नेछ।

---

निष्कर्ष

प्रहरी संगठनको गरिमा तब मात्र कायम रहन्छ जब त्यसका सदस्यहरूले कानुनको पालना गर्छन्। बर्दीको शक्ति जनताको सेवामा प्रयोग हुनुपर्छ, दमनमा होइन। "बोल्दा कारबाही हुन्छ भने गर" भन्ने अभिव्यक्ति केवल व्यक्तिगत घमण्ड होइन, सम्पूर्ण संस्थाको छवि माथि प्रश्न हो। यस घटनाले प्रहरी संगठनलाई आत्ममूल्यांकन गर्ने अवसर दिएको छ।

---

FAQs (Frequently Asked Questions)

1. प्रहरी जवानले बर्दीमै धम्की दिनु कानुनी अपराध हो?

हो, प्रहरी आचरण संहिता र प्रहरी ऐन अनुसार यस्तो व्यवहार अनुशासनहीनता मात्र होइन, आपराधिक कार्य पनि हुन सक्छ।

2. प्रहरी जवानमाथि कसरी उजुरी गर्न सकिन्छ?

नेपाल प्रहरीको आधिकारिक वेबसाइट वा नजिकको प्रहरी कार्यालयमा उजुरी दिन सकिन्छ। साथै, साइबर ब्युरो मार्फत अनलाइन उजुरी पनि गर्न सकिन्छ।

3. यस्तो घटनामा प्रहरी संगठनले के कदम चाल्छ?

सामान्यतः छानबिन समिति गठन, निलम्बन, र अनुशासनात्मक कारबाही गरिन्छ। गम्भीर घटनामा आपराधिक मुद्दा पनि दर्ता हुन सक्छ।

4. प्रहरीको आचरण सुधार गर्न के गर्न सकिन्छ?

• नियमित तालिम
• मानसिक स्वास्थ्य कार्यक्रम
• पारदर्शी निगरानी प्रणाली
• जनताको सक्रिय सहभागिता

5. नागरिकले प्रहरीको दमनबाट कसरी जोगिन सक्छ?

• कानुनी जानकारी राख्ने
• भिडियो प्रमाण संकलन गर्ने
• मानव अधिकार आयोग वा वकिलको सहयोग लिने

---

 सुधारका लागि सुझावहरू:

• प्रहरी आचरण संहिताको कडाइका साथ पालना
• स्वतन्त्र छानबिन निकायको स्थापना
• नागरिक–प्रहरी संवाद कार्यक्रम
• बर्दीमा रहँदा सार्वजनिक व्यवहारमा मर्यादा अनिवार्य

नागरिक अधिकारहरू:

• अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता
• प्रहरीबाट सम्मानजनक व्यवहारको अधिकार
• उजुरी दिने अधिकार
• कानुनी सहायता प्राप्त गर्ने अधिकार

---

अन्तिम शब्द

प्रहरी जनताको रक्षक हुन्, डरको कारण होइन। बर्दीले अधिकार दिन्छ, तर त्यो अधिकारको प्रयोग मर्यादित र कानुनी सीमाभित्र हुनुपर्छ। यस्तो घटनाले प्रहरी संगठनलाई सुधारको बाटोमा अग्रसर गराउनेछ भन्ने आशा गरौं।